Inzichtmeditatie, ook wel vipassana-meditatie genoemd, vindt haar oorsprong in het boeddhisme zoals dat heden ten dage in Zuidoost-Azië beoefend wordt. Het is een meditatievorm, waarbij methodisch gezien het ontwikkelen van opmerkzaamheid of mindfulness centraal staat en waarbij je kunt leren om op een directe en ongekleurde manier ervaringen in jezelf te observeren. Hierdoor kan een helder en bevrijdend inzicht ontstaan in hoe je als mens in elkaar zit en hoe je op een vaardige(r) manier om kunt gaan met de wisselvalligheden in het leven. Door middel van het beoefenen van inzichtmeditatie kun je je bewust worden van in het dagelijkse leven vaak onbewuste – of slechts oppervlakkig bewuste – mentale, fysieke, emotionele en zintuiglijke verschijnselen in jezelf. Het is een proces van thuiskomen bij wat zich in het nu in of aan je voordoet; een bewustwordingsproces met als doel het realiseren van helderheid, zuiverheid van geest en bevrijdend inzicht.

Het maakt daarbij niet uit welke levensovertuiging je aanhangt. Het is vooral belangrijk dat je op een open en eerlijke manier je eigen leven gaat bestuderen, zonder uit te hoeven gaan van vooronderstellingen of ideeën. Dit bestuderen gebeurt niet op een intellectuele manier, maar door met vriendelijke interesse waar te nemen wat zich van moment tot moment in of aan je voordoet en dit tegelijkertijd te benoemen of te registreren, zonder dat je daarbij hoeft over te gaan tot het analyseren, reflecteren of (ver)oordelen van wat waargenomen wordt.

Vipassana- of inzichtmeditatie kan zittend, liggend, lopend en staand beoefend worden. Uiteindelijk is het mogelijk om in alle dagelijkse levensactiviteiten en bij alle wisselvalligheden in het leven opmerkzaamheid te ontwikkelen. De beoefening van inzicht- of mindfulnessmeditatie biedt een weg naar bewustwording, naar een vaardige(r) stresshantering en bevrijdend inzicht.